1. Rhagarweiniad

Mae’r teclynnau a’r llwyfannau digidol a ddefnyddir ar gyfer digwyddiadau a gweithgareddau ar-lein wedi helpu i ddymchwel rhwystrau i ymwelwyr a chynulleidfaoedd rhag ymgysylltu â sefydliadau treftadaeth. Mae modd goresgyn rhwystrau fel lleoliad daearyddol, pa mor hawdd yw hi i allu mynd i mewn i le, neu amseru cyfyngiadau drwy gyfranogi’n ddigidol. Mae llawer o leoedd hanesyddol yn cael trafferth gydag anawsterau hygyrchedd, ac mae hefyd pwysau ychwanegol o ran disgwyliadau diwylliannol a deallusol – o ran iaith neu ymddygiad – a allai nacáu rhai grwpiau. Mae’r profiadau ar-lein wedi caniatáu gwell mynediad cynhwysol i sefydliadau treftadaeth.

 

2. Gwneud digwyddiadau a gweithgareddau ar-lein yn ‘hygyrch ac yn gynhwysol’

Mae llawer o elfennau i ddigwyddiadau a gweithgareddau ar-lein sydd, fel digwyddiadau yn y byd go iawn, yn gallu bod yn anodd i rai grwpiau, cymunedau a phobl gael mynediad atyn nhw. Mae rhai o’r rhain yn gysylltiedig â ffurf bod ar-lein ac mae rhai o’r rhain yn rhwystrau mae pobl yn eu hwynebu ym mhob digwyddiad, p’un a ydyn nhw ar-lein neu beidio.

Er enghraifft, wrth feddwl am sicrhau bod cynulleidfaoedd yn gallu cael mynediad a chymryd rhan yn eich digwyddiad a’ch gweithgaredd ar-lein, mae angen i ni feddwl am gynhwysiant digidol.

Mae cynhwysiant digidol yn golygu bod gwefannau, teclynnau a thechnolegau yn cael eu dylunio a’u datblygu fel bod pobl ag anableddau yn gallu eu defnyddio.

Menter Hygyrchedd y We W3C

Bydd teclynnau darllen sgriniau, awto-drawsgrifio yn ystod digwyddiadau a phosteri wedi’u dylunio gyda thestun goleuach ar gefndir tywyllach yn eich cynorthwyo i wneud eich gweithgareddau’n fwy hygyrch. Dylech chi hefyd ystyried gallu eich cynulleidfaoedd i gael mynediad i adnoddau digidol: ydyn nhw’n gwybod sut i ddefnyddio’r dechnoleg yma? Oes mynediad gyda nhw i’r rhyngrwyd? Oes angen cymorth arnyn nhw i gael mynediad i Zoom neu wasanaethau gweminarau eraill?

Gan ystyried hygyrchedd yn ehangach, mae ffactorau eraill sy’n effeithio pennu a all pobl gael mynediad i’ch gweithgareddau, gan gynnwys, ond heb eu cyfyngu, i’r canlynol:

• Rhwystrau iaith
• Cyflyrau fel Awtistiaeth neu ADHD
• Ymrwymiadau gofal plant neu waith
• Colled golwg

Mae bod yn hygyrch ac yn gynhwysol ar-lein yn ymwneud â bod yn rhagweithiol a pheidio ag aros i gynulleidfaoedd ddweud wrthych fod angen rhywbeth arnyn nhw i gael mynediad i’ch digwyddiad. Does dim disgwyl i chi wybod am anghenion pob cyfranogydd posibl, ond mae angen i chi fod yn ymwybodol o’r teclynnau syml sydd gennych i wneud eich digwyddiadau mor hygyrch â phosibl. Byddwch yn agored ac yn glir am yr hyn y gallwch chi ei gynnig, fel bod cynulleidfaoedd yn gallu penderfynu a ydyn nhw’n gallu ymgysylltu â’ch digwyddiadau a’ch gweithgareddau.

Mae bod yn hygyrch ac yn gynhwysol ar-lein yn ymwneud â bod yn rhagweithiol a pheidio ag aros i gynulleidfaoedd ddweud wrthych fod angen rhywbeth arnyn nhw i gael mynediad i’ch digwyddiad.

 

3. Pam gwneud yr ymdrech i fod yn fwy cynhwysol yn fy nigwyddiadau ar-lein?

• Oherwydd mai dyma’r peth iawn i’w wneud!
• Os nad ydych chi’n gwneud hygyrchedd yn flaenoriaeth, byddwch chi’n colli cynulleidfaoedd a bydd eich gwaith yn cyrraedd llai o bobl – mae gan un o bob pum person yn y DU anabledd
• Mae 71% o bobl ag anableddau yn gadael gwefan nad yw’n hygyrch ar unwaith
• Mae’n agor cyfleoedd gyda gwahanol gymunedau
• Mae cynnwys hygyrch yn well i bawb – gweler effaith y “curb cut”
• Bydd cyllidwyr yn dibynnu arnoch chi i ddarparu tystiolaeth eich bod wedi cymryd hygyrchedd i ystyriaeth

Egwyddorion arfer gorau

Ystyriwch y tair egwyddor arfer gorau yma ar gyfer cynwysoldeb a hygyrchedd pan fyddwch chi’n cynllunio ac yn cynnal eich digwyddiadau a’ch gweithgareddau ar-lein, sydd o fudd i bawb.

1. Byddwch yn onest am yr hyn y gallwch chi ei gynnig a’r hyn na allwch chi ei gynnig.
Mae’n iawn os nad oes gennych chi’r gyllideb i dalu am gyfieithydd iaith arwyddion BSL yn eich sesiwn. Ond mae’n arfer gorau nodi yn eich cyfathrebiadau ar yr adeg archebu bod hwn ‘yn ddigwyddiad na fydd yn cynnig cyfieithydd BSL’. Fel hyn, mae eich cynulleidfa’n glir am y cynnig ac yn gallu dewis a fyddan nhw am fynychu neu beidio.

2. Mae’n iawn nad ydych chi’n mynd i wybod beth yw anghenion pawb cyn digwyddiad.
Mae’n arfer gorau, fodd bynnag, ceisio ymdrechu ymlaen llaw i ateb unrhyw anghenion ychwanegol y gallwch chi. Gallech chi ddewis darparu cyfeiriad e-bost cyswllt os oes gan unrhyw un unrhyw gwestiynau, neu gallech chi gynnwys rhai cwestiynau yn y broses archebu sy’n caniatáu i unigolion nodi unrhyw anghenion.

3. Sicrhewch fod y gynulleidfa yn gwybod beth mae disgwyl iddyn nhw ei wneud, a sut i ymddwyn ar ddechrau’r alwad.
Gallwch nodi hyn a’i ailadrodd yn y nodwedd sgwrsio yn ystod yr alwad. Er enghraifft, os ydych chi’n recordio ac am roi’r deunydd wedi’i recordio ar-lein wedyn, dylech chi nodi hyn yn glir ar y dechrau. Nodwch hefyd ble gall cynulleidfaoedd ddod o hyd i’r deunydd yn y dyfodol ac ailadrodd hyn sawl gwaith – mewn modd anwthiol – drwy gydol y digwyddiad rhag ofn bod pobl yn ymuno’n hwyr. Mae hyn yn sicrhau bod pawb yn teimlo’n hapus ac yn ddiogel yn rhannu eu barn. Gallech chi hefyd gynnwys cod ymddygiad yn ystod yr alwad, o bosibl i esbonio sut rydych chi am i bobl ofyn cwestiynau i’r siaradwr. Mae’n bwysig bod yn glir am hyn fel bod pobl yn deall sut gallan nhw ryngweithio yn ystod y digwyddiad.

 

4. Teclynnau, rhaglenni ac adnoddau

Mae llawer o declynnau, rhaglenni ac adnoddau y gallwch chi eu defnyddio (a’r rhan fwyaf ohonyn nhw am ddim!) i’ch helpu gyda’ch digwyddiadau a’ch gweithgareddau digidol. Peidiwch â phoeni os nad yw’r rhain yn gyfarwydd i chi. Os ydyn nhw’n apelio, rhowch gynnig arnyn nhw; mae sesiynau tiwtora gwych ar YouTube ar sut i ddefnyddio llawer o’r teclynnau hyn.

• Awto-drawsgrifio/capsiynu
  Ydych chi’n chwilio am ffordd o gapsiynu digwyddiadau byw i helpu cyfranogwyr â cholled clyw? Bydden ni’n awgrymu defnyddio Zoom i gynnal eich digwyddiadau ar-lein am fod cyfleuster awto-drawsgrifio cynhenid ar gael sy’n cyfieithu’r sain yn y digwyddiad i gapsiynau byw yn awtomatig. Mae’r nodwedd yma am ddim, er y bydd angen i chi wario £14.39 y mis i ddefnyddio Zoom. Bydd Zoom yn arbed y trawsgrifiadau hyn yn awtomatig, fel y gallwch chi eu hanfon at gyfranogwyr wedyn. Gair o rybudd – mae’n werth darllen drwy’r trawsgrifiadau a gwneud golygiadau angenrheidiol am nad yw’r teclyn yn berffaith. Os ydych chi’n ffrydio’ch digwyddiad yn fyw ar eich sianel YouTube, bydd y llwyfan yn recordio, yn archifo ac yn capsiynu eich fideo yn eich sianel yn awtomatig, am ddim.

• Sicrhau bod eich cynnwys ar-lein yn gweithio i sgrin-ddarllenwyr
  Fel y dudalen adnodd yma, mae angen i chi sicrhau bod eich tudalen archebu a’r adnoddau rydych chi’n eu rhannu’n gallu cael eu darllen gan sgrin-ddarllenydd. Os ydych chi am weld sut mae sgrin-ddarllenwyr yn gweithio, gallwch gael cipolwg ar y demo yma: Demo sgrin-ddarllenydd. Mae’n rhaid i chi sicrhau bod yr iaith a ddefnyddiwch chi’n glir ac yn gryno, am y bydd y rhai sy’n defnyddio sgrin-ddarllenydd yn gwrando ar eich testun, ac nid yn ei ddarllen. Un ffordd o sicrhau eich bod yn cyfleu eich neges yw drwy wirio oedran darllen eich testun. Gallwch chi ddefnyddio teclynnau ar-lein am ddim fel The First Word’s Readability Test; rydych chi’n copïo ac yn gludo rhywfaint o’ch testun i gael gweld pa mor hygyrch yw e.
• Bod yn gynhwysol yn ddigidol
  Nid pawb sydd am gael mynediad i’ch digwyddiadau fydd yn gwybod nac yn gallu cael mynediad i’r dechnoleg angenrheidiol. Mae ambell i awgrym a chyngor sy’n gallu eich helpu, fodd bynnag:

Mae Zoom yn caniatáu i bobl ‘ddeialu i mewn’ o’u ffôn os nad ydyn nhw’n gallu cael mynediad i’r alwad o’r rhyngrwyd. Mae’n golygu y byddan nhw’n dal i allu clywed y digwyddiad, ac yn gallu cyfrannu ato, ond dim ond ar lafar – fyddan nhw ddim yn gallu cael eu gweld nac yn gallu gweld neb arall ar yr alwad. Mae hyn yn dal i allu gweithio’n dda, fodd bynnag; mae angen i chi rannu manylion llawn gwahoddiad yr alwad Zoom i wneud hyn, ac nid yn unig yr URL i’r cyfarfod ar-lein.

Ar drywydd tebyg, nid pawb sy’n sicr beth yw codau QR na sut i’w defnyddio. Peidiwch â dibynnu ar god QR i dywys pobl i ddolen archebu neu at ragor o wybodaeth; sicrhewch eich bod yn rhoi URL clir iddyn nhw sy’n dechrau gyda ‘www.’ fel y bydd y gyfran fwyaf o bobl yn deall, gan gynnwys y rhai sy’n defnyddio sgrin-ddarllenwyr.

 

5. Cynllunio i gynnal digwyddiad

Pethau i’w hystyried wrth gynllunio i gynnal digwyddiad:

• Iechyd meddwl
• Rhwystrau dosbarthiadau cymdeithasol
• Tlodi
• Iaith
• Tlodi teithio
• Rhwystrau diwylliannol
• Eithrio digidol
• Ymrwymiadau gofal plant/gwaith
• Diogelwch

Bydd rhaid i’ch sefydliad ystyried faint o adnoddau staff, cyllideb, amser a sgiliau staff a gwirfoddolwyr sydd gyda chi i allu gweithredu rhai o’r awgrymiadau yma. Mae’n bosibl nad yw’n ymarferol i chi dalu cyfieithydd Iaith Arwyddion Prydain (BSL) ar gyfer eich digwyddiad, neu fod staff neu wirfoddolwyr gyda chi sy’n gallu darparu digwyddiadau’n hwyr yn y nos neu ar benwythnosau. Dylech weithio o fewn eich ffiniau, ond ymdrechu bob amser i ddod o hyd i ffyrdd newydd o weithio sy’n effeithio ar eich nod hirdymor o sicrhau cynwysoldeb.

Rhowch reolaeth i bobl a meddwl am eich cynulleidfa yn GYNTAF:

• Sicrhewch fod gennych chi ddatganiad hygyrchedd
• Diogelwch – ydy’r digwyddiad yma’n cael ei recordio?
• Cyfieithydd BSL byw neu awto-drawsgrifiad byw
• Dylech chi gynnwys egwyl ar gyfer sesiynau o ddwy awr a mwy
• Pa gwestiynau gallwch chi eu gofyn ymlaen llaw pan fydd pobl yn ymrwymo i’r digwyddiad?

Er mwyn sicrhau bod eich cynulleidfa yn gwybod beth i’w ddisgwyl, mae’n allweddol eich bod yn cynnwys yr wybodaeth uchod ar yr adeg archebu, os yw’n berthnasol i’ch digwyddiad neu’ch gweithgaredd.

Gall datganiadau hygyrchedd fod yn frawddeg syml o un llinell sy’n nodi’r hyn rydych chi’n ei wneud i wneud y digwyddiad yma mor hygyrch â phosibl. Gan ddibynnu ar eich digwyddiad a’r hyn gallwch chi ei gynnig, gallai nodi rhywbeth fel:

“Mae’r digwyddiad yma’n cael ei gynnal ar-lein ac ar y safle. Os ydych chi’n mynychu wyneb yn wyneb, nodwch fod yr adeilad yn hygyrch i ddefnyddwyr cadeiriau olwyn. Yn anffodus, yn ystod y digwyddiad byw, ni fydd modd darparu awto-drawsgrifiad na chyfieithydd BSL, ond rydyn ni’n recordio’r digwyddiad a byddwn ni’n rhyddhau’r fideo ar ein sianel YouTube gyda chapsiynau llawn. Os oes gennych unrhyw gwestiynau, cysylltwch â [rhowch y cyfeiriad ebost].”

Mae hyn yn dangos eich bod yn rhagweithiol am anghenion eich cynulleidfa o hyd er bod cyfyngiadau ar yr hyn y gallwch chi ei gynnig.

 

 

Yn ystod y digwyddiad

• Gofynnwch i’ch siaradwyr wisgo penset lle bynnag y bo modd os yw hyn ar gael iddyn nhw, er mwyn gwella’r sain
• Dylai croesawyr a chyflwynwyr ddefnyddio ystafell dawel lle na fydd tarfu, lle bynnag y bo modd
• Gofynnwch i bawb dewi eu hunain
• Byddwch yn glir os gallwch chi rannu’r holl ddeunyddiau ar ôl y digwyddiad
• Dywedwch wrth bobl sut i gael mynediad i’r trawsgrifiad os ydych chi’n ei ddarparu.

Bydd pob un o’r awgrymiadau uchod yn helpu i wella’r profiad i bob cyfranogydd yn eich digwyddiad, ond bydd gofal arbennig wrth ystyried elfennau gweledol a sain yn cynorthwyo unrhyw anghenion ychwanegol sydd gan eich cynulleidfa. Dyma restr fras o bethau i’w gwirio cyn i chi ddechrau’r digwyddiad:

• Ydy eich cefndir yn niwtral fel eich bod yn glir ar y sgrin?
• Ydy eich ystafell yn dawel / ydych chi’n gallu tewi eich hun oni bai eich bod yn siarad, er mwyn gwella ansawdd y sain?
• Ydych chi’n gallu defnyddio clustffonau?

Yn olaf, mae’n arfer gorau gofyn i bob siaradwr roi disgrifiad gweledol o’u hunain mewn digwyddiadau. Dyma enghraifft:

“Fy enw i yw Amy. Rwy’n fenyw wyn gyda gwallt blond byr. Dwi’n eistedd gyda silff lyfrau tu ôl i fi ac i’m hochr dde mae ffenestr”

Mae annog pob siaradwr i wneud hyn yn gwneud i’ch holl westeion deimlo’u bod wedi’u cynnwys yn yr alwad, gan gynnig profiad o’r un ansawdd i unrhyw unigolyn.

 

Diogelwch, diogeledd a diogelu

Mae pryderon diogelwch, diogeledd a diogelu i’w hystyried wrth gynnal digwyddiadau a gweithgareddau ar-lein. Fel y croesawydd, mae cyfrifoldeb arnoch chi i sicrhau bod pawb yn deall y canlynol:

• Os yw’r digwyddiad yn cael ei recordio, ac os ydy, ble gallai gael ei ddefnyddio yn y dyfodol
• Gyda phwy i siarad os oes anhawster yn ystod y digwyddiad
• Oes gofyn gallu gweld pobl ar y camera neu beidio
• Os yw’r nodwedd sgwrsio ar agor ac a all pobl ei defnyddio

Mae hyn yn bwysig oherwydd, er enghraifft, gallai rhywun fod yn rhannu profiad personol heb sylweddoli o reidrwydd eu bod ar gamera a bod modd gweld yn hawdd pwy ydyn nhw. Os yw hyn am gael ei rannu ar eich sianel YouTube ac ar y cyfryngau cymdeithasol, gallai’r person dan sylw deimlo’n anniogel neu’n drist nad ydyn nhw wedi dewis rhannu’r wybodaeth o’u gwirfodd.

Dyma restr wirio fer y gallwch ei defnyddio mewn perthynas â diogelwch, diogeledd a diogelu:

• Ydy eich digwyddiad yn cael ei recordio, ac os ydy, ydych chi wedi dweud wrth bawb ar yr alwad?
• Os yw eich digwyddiad yn cael ei recordio , ydy pobl yn gwybod ble caiff ei gynnal ac at ba ddiben y caiff ei ddefnyddio?
• Ydy pawb wedi cael gwybod pwy i gysylltu â nhw yn ystod ac ar ôl y digwyddiad os oes ganddyn nhw unrhyw broblemau neu gwestiynau?
• Ydych chi wedi dweud wrth bawb a oes angen defnyddio camerâu yn y digwyddiad? Ydy pawb wedi cael cyfle i ddiffodd eu camera a/neu newid eu henw cyn i’r digwyddiad gael ei recordio?
  Oes cynllun yn ei le gyda chi os yw rhywun ar yr alwad yn dweud rhywbeth sarhaus? Mae llawer o ffyrdd gallech chi ddewis ymdrin â hyn – ond mae angen i chi fod yn barod ac yn gallu gweithredu’n gyflym os yw hyn yn digwydd.
• Mae llawer o bobl sy’n newydd i gynnal digwyddiadau a gweithgareddau ar-lein yn bryderus iawn am y pwynt olaf yma. Yn y rhan fwyaf o achosion, mae’r pethau yma’n anghyffredin, ond mae’n arfer gorau bod yn barod. Un ffordd o ymdrin â’r sefyllfaoedd hyn yw meddu ar god ymddygiad, neu agor gyda datganiad nad ydych chi’n goddef rhai mathau o iaith neu ymddygiad. Gallech chi hefyd fod am roi polisi sylfaenol at ei gilydd sy’n esbonio bod unrhyw ymddygiad digroeso’n arwain at ddiarddel unigolyn o’r digwyddiad neu’r gweithgaredd.

 

6. Yr hyn i’w ystyried wrth weithio gyda phobl ifanc ac ysgolion

Ar gyfer sefydliadau treftadaeth, mae ysgolion a phobl ifanc yn gynulleidfaoedd pwysig iawn o ran gwaith allgyrraedd yn y gymuned. Mae rhai ffyrdd hynod o greadigol y gallwch chi ddefnyddio gweithgareddau ar-lein a digidol i ymgysylltu â’r cynulleidfaoedd hyn, ond mae rhai pethau mae angen i chi eu hystyried wrth weithio gyda’r gynulleidfa arbennig yma.

• Os ydych chi’n cynnal sesiwn ar-lein gyda’r cynulleidfaoedd hyn, byddwch yn ymwybodol mai dim ond un llwyfan gymeradwy fydd gan lawer o sefydliadau. Mae llawer o ysgolion yn defnyddio Microsoft Teams, er enghraifft. Mae llawer o sesiynau tiwtora ar YouTube i’ch cynorthwyo i ddefnyddio llwyfannau gwahanol, ac mae llawer ohonyn nhw’n cynnig gweithrededd debyg. Oni bai eich bod yn agored i ddefnyddio llwyfannau gwahanol, mae’n bosibl na fyddwch chi’n gallu gweithio gyda’r grwpiau hyn.
• Mae polisïau rhai ysgolion yn nodi na chaniateir i’w myfyrwyr ymddangos ar y camera. Yn nodweddiadol, bydden nhw’n hoffi i chi neu’ch siaradwr ymddangos ar y sgrin fel bod y myfyrwyr yn gallu eich gweld chi, ond ni chewch chi’r rhyngweithio wyneb yn wyneb rydych chi’n gyfarwydd af ef. Yn y bôn, siarad â chi’ch hun byddwch chi’n ei wneud, neu weithiau aelod o’r gyfadran, ac mae’n werth ystyried hyn wrth gynllunio’ch gweithgarwch gyda’r cynulleidfaoedd hyn.
• Fodd bynnag, mae llawer o ysgolion yn hapus i fyfyrwyr gael eu gweld ar y sgrin. Os felly, ac os cewch chi eich darlledu i grŵp mawr o fyfyrwyr, bydd angen i chi ofyn i ddysgwyr unigol ddod i’r sgrin a siarad gyda chi fel y gallwch eu clywed. Fodd arall o wneud hyn yw gofyn i athrawon ailadrodd yr hyn mae dysgwyr yn y dosbarth wedi’i ddweud wrthych chi.
• Fel y cyngor drwy gydol y ddogfen yma, ceisiwch drafod gyda’r athro ymlaen llaw os oes pethau arbennig mae angen i chi eu gwybod am y dysgwyr. Weithiau, gallai myfyrwyr fod yn sensitif i bynciau arbennig a gallech fod am addasu eich gweithgaredd os felly. Mae hefyd yn werth holi sut mae’r athro’n meddwl mae’r dysgwyr yn gweithio orau – er enghraifft, gweithio mewn parau neu grwpiau bach – ac addasu’ch gweithgaredd i gyd-fynd â hyn.

 

 

Browse related resources by smart tags:

Audience development Digital engagement Events Online Online audience engagement Online participation

Resource type: How to guide / Toolkit

Except where noted and excluding company and organisation logos this work is shared under a Creative Commons Attribution 4.0 (CC BY 4.0) Licence

Please attribute as: "How to make your online events and activities as safe, accessible and inclusive as possible (2022) by Amy Todd and Liam Cunningham supported by The National Lottery Heritage Fund, licensed under CC BY 4.0