1. Y berthynas rhwng technoleg ddigidol a chynaliadwyedd amgylcheddol

Caiff trawsnewid digidol ei ysgogi gan newid technolegol cyflym sy’n ceisio gweddnewid a gwella effeithlonrwydd prosesau byd-eang ar draws sectorau. Caiff cynaliadwyedd amgylcheddol ei ysgogi gan newid hinsawdd, effeithiau amgylcheddol ac ansefydlogrwydd geowleidyddol.

Er bod technoleg ddigidol a chynaliadwyedd amgylcheddol yn ymddangos fel pe baent yn ddigyswllt, yn aml gall y naill gysyniad ategu’r llall. Mae ein harbenigwr, Dr Ruth Daly, yn esbonio sut y gallwch ddefnyddio technoleg ddigidol i arfer cynaliadwyedd ac mae’n trafod yr egwyddorion sy’n perthyn i lywodraethu amgylcheddol da.

Mae technoleg ddigidol yn offeryn hanfodol i sefydliadau os ydynt am leihau eu hôl troed carbon ac arfer cynaliadwyedd. Gall sefydliadau treftadaeth ddefnyddio technoleg ddigidol i ddatblygu arferion cynaliadwyedd er mwyn gwahaniaethu rhyngddynt eu hunain a sefydliadau eraill a sicrhau hyfywedd hirdymor ymhlith cynghorau lleol, rhanddeiliaid allanol a grwpiau cymunedol lleol.

Hefyd, mae arferion cynaliadwyedd yn helpu i gyfrannu at Nodau Datblygu Cynaliadwy’r Cenhedloedd Unedig a gweithio tuag at ddyfodol sero net. Er mwyn i’r gweithgareddau hyn fod yn effeithiol, rhaid i bawb weithredu ar y cyd. Trwy ddefnyddio Nodau Datblygu Cynaliadwy’r CE fel fframwaith, bydd modd i’ch sefydliad gyfrannu at newid byd-eang cadarnhaol.

Dyma rai meysydd lle gallwch ddefnyddio technoleg ddigidol i arfer cynaliadwyedd amgylcheddol:

• Ynni gwyrdd – ymchwiliwch sut y gall eich sefydliad ddefnyddio ffynonellau ynni gwyrdd a gynhyrchir gan ffynonellau naturiol (haul, gwynt, dŵr) ac adnewyddadwy.
• Systemau ailgylchu clyfar – mae’r systemau ailgylchu hyn yn defnyddio technoleg adnabod delweddau i benderfynu beth yw deunydd yr eitemau, gan ddangos wedyn ym mha fin y dylid rhoi’r eitemau dan sylw. Mae hyn yn lleihau dryswch ymhlith ymwelwyr ynglŷn â systemau ailgylchu cymhleth, gan eu galluogi i ailgylchu yn y ffordd gywir.
• Rheoli gwastraff yn glyfar – mae’r systemau hyn yn defnyddio synwyryddion, dyfeisiau monitro ac apiau symudol fel y gellir casglu gwastraff mewn modd mwy effeithlon. Felly, gall gwasanaeth gwastraff clyfar eich helpu i leihau allyriadau CO2 ynghyd â’ch helpu i ddefnyddio llai o danwydd.
• Teithio glân – ystyriwch strategaethau trafnidiaeth sy’n canolbwyntio ar ‘ddim allyriadau’ a thanwydd glanach, megis troi at ddefnyddio cerbydau glanach, gosod gorsafoedd gwefru cerbydau trydan ar eich safle a chefnogi cynlluniau beicio i’r gwaith a chynlluniau rhannu ceir.
• Economi gylchol – mae’r model economaidd hwn yn pwysleisio y dylid ailddefnyddio a lleihau gwastraff. Er enghraifft, gallech ystyried defnyddio technoleg ddigidol i dracio a monitro’r defnydd a wneir o ddeunyddiau traul, ac i ba raddau y cânt eu hailddefnyddio neu eu hailgylchu.
• Bwyd cynaliadwy – mae yna nifer o bethau y gellir eu gwneud i geisio lleihau gwastraff yn y gadwyn cyflenwi bwyd, a hefyd mewn arferion ffermio ac yn y maes llesiant amgylcheddol. Beth am archwilio apiau a thechnolegau digidol sy’n cefnogi’r arfer o rannu yn eich ardal; ac os yw eich sefydliad yn goruchwylio tir amaethyddol, beth am fuddsoddi mewn technolegau a thechnegau ffermio clyfar.
• Systemau dŵr – mae systemau dŵr cynaliadwy yn cyflenwi dŵr mewn modd dibynadwy heb ddihysbyddu’r cyflenwad nac effeithio’n negyddol ar yr amgylchedd. Fe allech osod systemau dŵr digidol er mwyn monitor faint o ddŵr a ddefnyddiwch, ynghyd ag ystyried defnyddio systemau sy’n casglu ac yn ailgylchu dŵr glaw.
• Cynhyrchu a defnyddio cyfrifol yn y maes TG – fe allai eich sefydliad ddefnyddio cyfarpar swyddfa yr ardystir ei fod yn arbed ynni, sef cyfarpar amlddefnydd a chanddo foddau pŵer isel; fe allech ddefnyddio cynadleddau fideo er mwyn teithio llai; fe allech ymestyn oes dyfeisiau personol neu hyrwyddo’r arfer o’u hailgylchu, ynghyd â gwaredu dyfeisiau electronig yn briodol er mwyn lleihau defnydd a gwastraff.

2. Yr egwyddorion sylfaenol sy’n perthyn i lywodraethu amgylcheddol da

Er mwyn ymateb i argyfyngau amgylcheddol, rhaid cael dulliau newydd sy’n rhoi blaenoriaeth i arbed adnoddau a llywodraethu amgylcheddol, cymdeithasol a chorfforaethol. Mae Sefydliad Hyfforddiant ac Ymchwil y Cenhedloedd Unedig (INETAR) yn nodi’r egwyddorion sylfaenol sy’n perthyn i lywodraethu amgylcheddol da¹:

• Cyfranogiad: rhaid i lywodraethu amgylcheddol da fod yn gyfranogol. Gall y cyfranogiad hwn ddigwydd yn uniongyrchol neu trwy gyfrwng cynrychiolwyr neu sefydliadau cyfryngol Mae’n cynnwys y rhwymedigaeth i ddarparu gwybodaeth. Mae’r hawliau sydd ynghlwm wrth gysylltiad rhydd a rhyddid mynegiant yn hollbwysig i gyfranogi.
• Trefn y gyfraith: Mae llywodraethu amgylcheddol da angen fframweithiau cyfreithiol teg a gaiff eu gorfodi mewn modd diduedd. Rhaid i’r farnwriaeth a’r pwerau gweithredol fod yn ddiduedd ac yn anllygradwy.
• Tryloywder: Mae tryloywder yn golygu bod y prosesau penderfynu, yn ogystal â’r modd y gorfodir penderfyniadau, yn dilyn rheolau a rheoliadau. Rhaid i’r wybodaeth fod ar gael yn rhwydd, a rhaid i’r wybodaeth hon fod yn hygyrch i bwy bynnag y bydd y penderfyniadau’n effeithio arnynt. Rhaid darparu’r wybodaeth ar ffurf hawdd ei deall a thrwy gyfryngau priodol a fydd yn cyrraedd y bobl dan sylw.
• Ymatebolrwydd: Mae llywodraethu amgylcheddol da yn mynnu y dylai sefydliadau a phrosesau geisio ymateb i’r holl randdeiliaid o fewn amser rhesymol.
• Canolbwyntio ar gonsensws: Mae llywodraethu amgylcheddol da yn mynnu y dylid ystyried gwahanol fuddiannau ac y dylai’r penderfyniadau ddilyn yr amcan o sicrhau consensws cyffredinol ynglŷn â beth sydd o fudd pennaf i’r gymuned gyfan.
• Tegwch a chynwysoldeb: Nid gwasanaethu buddiannau’r brif ffrwd yn unig yw nod llywodraethu amgylcheddol da; mae hefyd yn cynnwys grwpiau lleiafrifol a’r grwpiau mwyaf agored i niwed.
• Effeithiolrwydd ac effeithlonrwydd: Mae llywodraethu amgylcheddol da yn golygu bod prosesau a sefydliadau yn esgor ar ganlyniadau sy’n diwallu anghenion yr holl randdeiliaid, tra’n gwneud y defnydd gorau posibl o’r adnoddau sydd wrth law. Yng nghyd-destun llywodraethu da, mae effeithlonrwydd hefyd yn ymwneud â defnyddio adnoddau naturiol yn gynaliadwy a diogelu’r amgylchedd.
• Atebolrwydd: Mae atebolrwydd yn un o’r gofynion allweddol sy’n perthyn i lywodraethu amgylcheddol da. Rhaid i sefydliadau fod yn atebol i’r rhai y bydd eu penderfyniadau neu eu gweithredoedd yn effeithio arnynt.

Dyma bethau pwysig i’w cadw mewn cof:

• Mae technoleg ddigidol yn offeryn gwerthfawr i sefydliadau ar gyfer lleihau eu hôl troed carbon ac arfer cynaliadwyedd.
• Yn aml, mae technoleg ddigidol a chynaliadwyedd amgylcheddol yn ategu ei gilydd.
• Gall sefydliadau treftadaeth ddefnyddio technoleg ddigidol i arfer cynaliadwyedd amgylcheddol ar draws amrywiaeth eang o weithgareddau.
• Gall sefydliadau treftadaeth ddefnyddio technoleg ddigidol i gyfrannu at Nodau Datblygu Cynaliadwy’r Cenhedloedd Unedig, gan gyfrannu felly at newid byd-eang cadarnhaol.

3. Y camau nesaf

Isod, ceir rhai enghreifftiau i’ch helpu i lunio strategaeth cynaliadwyedd ar gyfer yr oes ddigidol:

• Ewch ati i ddeall sut y gall gweithgareddau eich sefydliad treftadaeth greu neu leihau gwerth cymdeithasol trwy ddadansoddi gweithgareddau, canlyniadau ac effeithiau cymdeithasol, amgylcheddol ac economaidd y sefydliad.
• Ailystyriwch eich gwasanaethau – eu cynllun a’r defnydd a wneir ohonynt – a cheisiwch ddeall amcanion anghyson.
• Ymgysylltwch yn strategol â rhestr estynedig o randdeiliaid eich cadwyn gwerth.
• Ewch ati i feithrin galluoedd a hyfforddi eich gweithwyr er mwyn iddynt ddod yn ymwybodol o oblygiadau amgylcheddol yr hyn a wnânt, fel y gallant ysgwyddo perchnogaeth dros gynaliadwyedd yn eich sefydliad.

Mae pob egwyddor angen cam strategol sydd â’r bwriad o sicrhau cydbwysedd cynaliadwy mewn perthynas â chreu gwerth gyda’ch partneriaid a’r gymuned ehangach.

4. Adnoddau defnyddiol

• Y Cenhedloedd Unedig, ‘Introduction to Environmental Governance’
• Yma, mae David Lais, sylfaenydd Sefydliad Nid-er-elw yr Almaen ar gyfer Defnydd Cynaliadwy, yn trafod sut y gall technoleg fodern a deallusrwydd artiffisial helpu i fynd i’r afael â newid hinsawdd: ‘How modern technology can make our society more sustainable’
• Adroddiad IBM ar dechnoleg ddigidol a’r amgylchedd: https://www.ibm.com/thought-leadership/institute-business-value/report/digital-technology-sustainability
• strategy + business: ‘Digital technology and sustainability: Positive mutual reinforcement’: https://www.strategy-business.com/article/Digital-Technology-and-Sustainability-Positive-Mutual-Reinforcement
• Cyngor Cyfarwyddwyr yr Amgueddfeydd Cenedlaethol: ‘Green Museums: Tackling the Climate Crisis’ https://www.nationalmuseums.org.uk/what-we-do/contributing-sector/environmental-conditions/green-museums/

Browse related resources by smart tags:

Digital technologies Environment Strategies Sustainability Sustainable

Resource type: Articles

Except where noted and excluding company and organisation logos this work is shared under a Creative Commons Attribution 4.0 (CC BY 4.0) Licence

Please attribute as: "How can digital help us become more environmentally sustainable? (2022) by Dr Ruth Daly supported by The National Lottery Heritage Fund, licensed under CC BY 4.0