Click here to jump to English text.

Mae un o'r astudiaethau yn y prosiect ymchwil ar effaith COVID-19 yn ymchwilio i'r gweithlu yn y sector sgrin yng Nghymru. Wedi'i chynnal gennyf i a Dr Eva Nieto McAvoy (Prifysgol Caerdydd) ar gyfer y Ganolfan Gwerth Diwylliannol, mae'r astudiaeth yn cynnwys dwy rownd o gyfweliadau ansoddol: gyda gweithwyr llawrydd ym maes ffilm a theledu yng Nghymru, a chyda sefydliadau (darlledwyr, sefydliadau cynhyrchu, sefydliadau ôl-gynhyrchu a sefydliadau cyflenwi).

Mae'r blog hwn yn crynhoi canfyddiadau'r cyfweliadau gyda 12 gweithiwr llawrydd yng Nghymru a gynhaliwyd ym mis Chwefror 2021. Mae'n archwilio'r prif themâu yn y data ymchwil, gan gynnwys pryderon ariannol yr ymatebwyr a'u barn wahanol am dechnolegau digidol a gweithio o bell.

Methodoleg

Cafodd y cyfranogwyr (wyth dyn a phedair menyw) eu recriwtio trwy alwad agored a hysbysebwyd gan Clwstwr, sef rhaglen ymchwil a datblygu arloesol ar gyfer cynhyrchu yn y cyfryngau yn Ne Cymru. Anfonwyd gwahoddiadau at aelodau dethol cronfa ddata staff cynhyrchu Sgrin Cymru a chafwyd samplu pelen eira (wrth i gyfranogwyr cyfredol yr astudiaeth awgrymu eraill i'w cyfweld). Roedd y sampl yn hunanddewisol ar y cyfan ac felly nad yw'n gynrychiadol. Fodd bynnag, gyda deg o ymatebwyr wedi'u lleoli yn Ne Cymru, mae'n cynrychioli'r ffaith bod 80% o weithgareddau'r diwydiannau creadigol yn y wlad wedi’u lleoli yn Ne Cymru - gyda Phrifddinas-Ranbarth Caerdydd wrth ei gwraidd.

Mae cyfweliad ansoddol yn offeryn sy'n addas iawn ar gyfer archwilio grwpiau proffesiynol neu gymdeithasol nad oes digon o ymchwil wedi’i gwneud iddynt ac yn ddigon hyblyg i gymhwyso pryderon unigol yr ymatebwyr ochr yn ochr ag ymchwilio i themâu ymchwil sydd wedi'u sefydlu ymlaen llaw. Roedd cyfweld â gweithwyr llawrydd am y caledi diweddar yn gofyn am sensitifrwydd gan fod y pwnc yn sbardun ar gyfer rhai cyfweleion, tra oedd eraill yn croesawu'r cyfle hwn, a oedd bron yn therapiwtig iddynt, i rannu eu hanes.

Polareiddio ymhlith gweithwyr llawrydd

Fel maes amrywiol o fewn diwydiannau creadigol y DU, mae'r sector sgrin wedi'i weld gan rai fel un breintiedig yn ystod y pandemig, gyda chaniatâd i gynyrchiadau ffilm a theledu ar raddfa fawr ailddechrau o fis Gorffennaf 2020. Fodd bynnag, profodd pob un o'm hymatebwyr adfyd o ganlyniad i golli swyddi, a gwaethygu sylweddol o'u sefyllfa ariannol yn aml.

Mae'r graddau gwahanol o galedi yn eu plith yn adlewyrchu'r polareiddio o weithwyr llawrydd y sector sgrin yn gyffredinol, yn dibynnu ar y math o swyddi y maent yn eu gwneud (ar y set, cyn neu ôl-gynhyrchu) a'r math o gyflogaeth at ddibenion treth (masnachwr unigol neu gwmni cyfyngedig). Prin fod nifer o'r gweithredwyr camerâu a'r recordwyr sain y siaradais â hwy wedi gweithio rhwng mis Mawrth 2020 a mis Chwefror 2021. Roedd y golygyddion ac un awdur wedi gwneud yn llawer gwell. Wrth ddychwelyd i'r gwaith ym mis Gorffennaf, roedd gofyn i griwiau gydymffurfio â gweithdrefnau sy'n ddiogel o safbwynt COVID-19, ond mae rhai o'r ymatebwyr yn sôn am amodau gwaith nad ydynt yn ddiogel, o un gweithredwr camera'n peidio â chael prawf bob dydd fel gweithiwr llawrydd (er bod gweddill y criw yn cael prawf), i recordydd sain sy'n agored i niwed yn cael ei orfodi i weithio dan do er gwaethaf trefniadau gwreiddiol (‘pe baech chi'r un oedran â fi, gallai eich lladd’, dywedai am COVID-19).

Hefyd, adroddodd yr ymatebwyr lefelau gwahanol o gymorth ariannol y gallent ei gyrchu. Roedd rhai o'r masnachwyr unigol yn lwcus i gael grantiau o'r Cynllun Cymorth Incwm i’r Hunangyflogedig yn seiliedig ar flwyddyn dreth lwyddiannus tra nad oedd rhai eraill wedi derbyn llawer o gymorth oherwydd nad oeddent yn gweithio cymaint (oherwydd cyfnod mamolaeth mewn un achos) yn y flwyddyn gymhwysol honno. Roedd gan y rhai sy'n gweithio fel cwmnïau cyfyngedig ond yn gallu cael cymorth trwy'r grantiau a gyflwynwyd gan awdurdodau lleol Cymru, na chawsant eu hysbysebu'n dda, yn eu barn nhw. Mynegodd yr ymatebwyr hyn eu siom a'u dicter ac roedd dau ohonynt wedi bod yn weithredol mewn ymgyrchoedd ar y cyfryngau cymdeithasol, sef #ExcludedUK ac @ForgottenLtd, yn galw ar y llywodraeth i gywiro'r sefyllfa.

Digidol

Mae technolegau digidol, gan gynnwys gweithio o bell, wedi chwarae rôl sylweddol ym mywydau proffesiynol yr holl ymatebwyr ond mynegasant farn gymysg am eu defnyddioldeb a'u hyfywedd yn y dyfodol. Cafwyd y canlyniad mwyaf cadarnhaol o weithio gartref ei rannu gan un o'r golygyddion yn y sampl, sydd bellach yn mwynhau mwy o hyblygrwydd wrth drefnu ei ddiwrnod gwaith ac mae ganddo fynediad at gleientiaid rhyngwladol mawr eu bri. Roedd nifer o'r ymatebwyr yn rhoi clod i hyfforddiant ar-lein a digwyddiadau rhwydweithio, gyda rhestri trawiadol o unigolion o’r diwydiant, y gellid eu mwynhau yn rhad ac am ddim ac o gysur eu cartrefi eu hunain.

Ar y llaw arall, galarnadodd rhai y ffaith fod rhwydweithiau wyneb yn wyneb wedi cael eu colli, gan gynnwys lleoedd cydweithio, a diwedd rhwydweithiau creadigol lleol, yn aml yn cael effaith negyddol ar iechyd meddwl gweithwyr llawrydd trwy ddyfnhau eu teimladau o ynysigrwydd. Er yr ystyriwyd bod cyfarfodydd fideo yn effeithlon ac yn arbed amser yn gyffredinol, cwynodd dau ymatebydd nad yw clyweliadau ar-lein ar gyfer prosiectau creadigol yn gwneud cyfiawnder i ymgeiswyr.

Ailsgilio neu uwchsgilio?

Mae cymorth ariannol parhaus yn hanfodol i weithwyr llawrydd aros yn y sector hyd nes bod cynhyrchiant yn dychwelyd i'w lefelau cyn y pandemig; soniodd nifer o ymatebwyr am gyflwyno Incwm Sylfaenol Cyffredinol fel y ffordd ymlaen. Gan adleisio dadansoddiad diweddar Arolwg ONS o'r llafurlu ar y blog hwn, mae llawer o'r ymatebwyr wedi defnyddio'r amser i uwchsgilio, gan fynychu hyfforddiant ar-lein, gan gynnwys sesiynau am ddim, neu fanteisio ar y cyfleoedd annisgwyl am gamu i fyny'r ysgol broffesiynol. Dim ond un ymatebydd sy'n poeni'n llawer am orfod gadael o bosibl, ar ôl eisoes bod yn gwerthu peth o'i offer i gael dau ben llinyn ynghyd. Fodd bynnag, daeth ffrindiau a chydweithwyr yr ymatebwyr, a orfodwyd i ymgymryd â swyddi sgiliau isel neu adael y diwydiant yn gyfan gwbl, i’r amlwg yn ddigymell yn eu cyfrifon, gan gynnig cywiriad i’r darlun cadarnhaol a gyflwynwyd yn y cyfweliadau.

Ymchwil yn y dyfodol a goblygiadau i bolisi

Mae llawer o'r pryderon a fynegwyd gan ymatebwyr Cymru, fel colli bron pob swydd a archebwyd ymlaen llaw ar ddechrau'r pandemig a'r pryder parhaus am ddiogelwch ariannol, yn cael eu rhannu gan gynhyrchwyr theatr a digwyddiadau llawrydd yn Lloegr a chan weithwyr llawrydd diwylliannol yng Ngogledd Iwerddon a gyfwelwyd ar gyfer rhannau eraill o brosiect COVID-19 y Ganolfan Gwerth Diwylliannol.

Gan ddefnyddio'r cyfartaledd cenedlaethol fel meincnod, mae Clwstwr yn amcangyfrif bod pobl hunangyflogedig yn ffurfio tua 50% (neu 40,000) o'r gweithlu creadigol yng Nghymru. Mae safbwyntiau'r gweithwyr llawrydd yn hanfodol ar gyfer deall y sector sgrin lleol. Mae'r ymatebwyr yn falch o'u gwlad, yn bennaf yn cyflwyno ymateb Cymru i'r pandemig yn un sy’n well na'r llywodraeth yn Llundain, ac maent yn credu bod o leiaf dyfodol agos y sector sgrin yng Nghymru yn ddisglair ac yn ffyniannus, yn enwedig ar gyfer ffilm a drama deledu ym mhen uchaf y sector (ystyrir cynyrchiadau ffeithiol a chynyrchiadau llai gan rai cyfweleion fel rhai sy’n cael eu heffeithio'n waeth). At hynny, mae nifer o ymatebwyr eisoes wedi colli comisiynau o ganlyniad i'r DU yn gadael yr Undeb Ewropeaidd ac maent yn disgwyl canlyniadau negyddol pellach yn sgil Brexit ar gyfer eu bywydau proffesiynol.

Fodd bynnag, honnodd llawer o'r cyfweleion nad yw gweithwyr llawrydd y diwydiant wedi cael eu cefnogi'n ddigonol, gan siarad o blaid newidiadau polisi sylweddol. Roeddent yn dadlau bod undebau llafur, er iddynt gynnig rhywfaint o amddiffyniad rhag camfanteisio yn y gorffennol, bellach yn cael eu hystyried yn ‘ddiddannedd’.

Dim ond amser a ddengys a all y ddwy fersiwn gyferbyniol hyn o'r dyfodol gydfodoli yng nghyd-destun Cymru.

English language.

One of the studies in the Impact of Covid-19 research project investigates the workforce in the screen sector in Wales. Conducted by myself and Dr Eva Nieto McAvoy (Cardiff University) for the Centre for Cultural Value, the study comprises two rounds of qualitative interviews: with Wales-based film and TV freelancers; and with organisations (broadcasters, production, post-production and supplier companies).

This blog summarises the findings from the interviews with 12 Wales-based freelancers that took place in February 2021. It explores the main themes in the research data, including the respondents’ financial concerns and their different opinions about digital technologies and remote working.

Methodology

The participants (eight men and four women) were recruited through an open call publicised by the creative network Creative Cardiff and by Clwstwr, an innovative R&D programme for media production in South Wales; invitations sent to selected members of the Wales Screen/Sgrin Cymru production staff database; snowball sampling (as existing study subjects recommended others to be interviewed). The sample was mostly self-selecting and as such is non-representative. However, with ten respondents based in South Wales, it is representative of the fact that 80% of creative industries activities in the country are concentrated in South Wales - with Cardiff Capital Region at its core.

A qualitative interview is a tool well suited to exploring under-researched social or professional groups and flexible enough to accommodate the respondents’ individual concerns alongside probing pre-established research themes. Interviewing freelancers about the recent hardships required sensitivity as the subject matter was triggering for some interviewees, while others welcomed the almost therapeutic opportunity for sharing their story.

Polarisation among freelancers

As a disparate field within the UK’s creative industries, the screen sector has been seen by some as privileged during the pandemic, with large-scale film and TV production allowed to resume from July 2020. However, all my respondents experienced adversity resulting from the loss of jobs and often substantial worsening of their financial situation.

Different degrees of hardship among them mirror the polarisation of the screen sector freelancers in general, depending on the type of jobs they do (on-set, pre- or post-production) and the type of employment for tax purposes (sole trader or limited company). Several of the camera operators and sound recordists I talked to had hardly worked between March 2020 and February 2021.The editors and one writer had done much better. Going back to work in July, the crews were required to comply with Covid-safe procedures, but some of the respondents mention unsafe working conditions, from one camera operator not being tested daily as a freelancer (while the rest of the crew were), to a vulnerable sound recordist made to work indoors despite original arrangements (‘if you're my age, it might kill you’, he says of Covid-19).

The respondents also reported different levels of financial support they were able to access. Some of the sole traders were lucky to have grants from the self-employed income support scheme (SEISS) based on a successful tax year while others received little support because they worked less (in one case because of maternity leave) in that qualifying year. Those who operate as limited companies only had recourse to the grants issued by the Welsh local authorities that were not, according to them, well publicised. These respondents expressed their disappointment and outrage and two of them had been active in social media campaigns #ExcludedUK and @ForgottenLtd, calling on the government to rectify the situation.

Digital

Digital technologies, including remote working, have played a significant role in all respondents’ professional lives but they expressed mixed opinions about their usefulness and future viability. The most positive outcome of working from home was shared by one of the editors in the sample who now enjoys more flexibility in organising his working day and has access to prestigious international clients. Many respondents praised online training and networking events with impressive line-ups of industry figures that could be enjoyed free and from the comfort of their homes.

On the other hand, some lamented the loss of in-person interactions, including in co-working spaces, and the demise of local creative networks, often negatively impacting freelancers’ mental health by deepening their feelings of isolation. While video meetings were generally seen as efficient and time saving, two respondents complained that online auditions for creative projects don’t do justice to candidates.

Reskilling or upskilling?

Ongoing financial support is crucial for freelancers to remain in the sector until production returns to the pre-pandemic volume; several respondents mentioned the introduction of Universal Basic Income as the way forward. Echoing the recent analysis of the ONS Labour Force Survey on this blog, many of the respondents have used the time to upskill, attending online training, including free sessions, or taking advantage of the unexpected opportunities for stepping up the professional ladder. Only one respondent is seriously worried about potentially having to quit the sector, having already been selling some of his kit to make ends meet. However, the respondents’ friends and colleagues, who were forced to take up low-skilled jobs or leave the industry altogether, emerged spontaneously in their accounts, offering a corrective to the positive picture presented in the interviews.

Future research and implications for policy

Many of the concerns expressed by the Welsh respondents, like the loss of virtually all pre-booked jobs in the beginning of the pandemic and the ongoing worry about financial security, are shared by freelance theatre and events producers in England and by cultural freelancers in Northern Ireland interviewed for other parts of the Centre for Cultural Value’s Covid-19 project.

Using the national average as a benchmark, Clwstwr estimates that self-employed people make up around 50% (or 40,000) of creative workforce in Wales. The freelancers’ perspectives are crucial for understanding the local screen sector. The respondents are proud of their country, mostly presenting the Welsh response to the pandemic as better than the Government’s in London, and they believe that at least the immediate future of the Welsh screen sector is bright and prosperous, especially for film and high-end TV drama (factual and smaller productions are seen by some interviewees as potentially worse-off). Furthermore, several respondents have already experienced loss of commissions resulting from the UK’s leaving the European Union and they expect further negative consequences of Brexit for their professional lives.

However, many interviewees asserted that the industry’s freelancers have not been adequately supported and advocated for significant policy changes. They argued that while in the past trade unions offered some protection from exploitation, they are now seen as ‘toothless’.

Only time will tell whether these two contrasting versions of the future can co-exist in the Welsh context.

This article is part of a wider research programme led by the Centre for Cultural Value in collaboration with the Creative Industries Policy and Evidence Centre and The Audience Agency. This project is funded by the Arts and Humanities Research Council (AHRC) through UK Research and Innovation’s COVID-19 rapid rolling call.